Türk Dizileri Küresel Sahada: 1 Milyar Dolarlık İhracat Hikâyesi

Son yıllarda Türk dizileri uluslararası pazarda ciddi bir başarı elde etti.

Eren, 2008 yılında 10 milyon USD civarında olan toplam dizi ihracatımızın tam 65 kat büyüyerek 2022 yılı sonunda 650 milyon USD’ye ulaştığını belirtti. İstanbul Ticaret Odası’nın raporuna göre, 2023 yılında 1 milyar USD civarında dizi ihracatı gerçekleştiği hesaplanıyor. 2024’te de ivmenin devam ettiğini söylemek yanlış olmaz. Ülkemiz, dünya dizi ihracatında ABD ve İngiltere’nin ardından 3. sırada yer alıyor. 150’den fazla ülkeye ihracat yapıyoruz. Hatta 2024 yılında "The Economist" dergisinde Türk dizilerinin global pazardaki başarısını konu alan bir makale yayımlandı. Bu başarıda tabii ki aslan payı yapım şirketlerine ait. Çok kısa frekanslarda, istikrarlı bir şekilde, uzun süreli ve yüksek kaliteli içerikler üretebiliyor, çekebiliyor ve yayın ile dağıtıma hazır hâle getirebiliyoruz. Bu konudaki uzmanlığımızla dünyada yarışabilecek başka bir ülke yok. Öyle ki çeşitli ortaklıklar ve iş birlikleri ile Suudi Arabistan, BAE gibi yurt dışı pazarlarda da üretim yapmaya başlandı. Bizim de ONN Medya olarak bu paralelde planlarımız var.

Dizi ihracatı ekonomiye ne gibi katkılar sağlıyor?

1 milyar USD’lik bir hacimden bahsediyoruz ki bu sadece işin ihracat kısmı. Bir dizinin yurt dışına satılabilmesi için minimum 20 bölüm ulusal televizyonda yayımlanmış olması gerekiyor ve sonrasında gerçekleşecek yurt dışı satışlarında ihracat bedellerinin tahsilat süresi 12-36 ay arasında değişiyor. Paranın zaman maliyeti de devreye giriyor. Yapımcılar olarak en çok zorlandığımız kısım yoğun ve yüksek montanlı ön finansman ihtiyacı. Piyasalarda son yıllarda ciddi bir nakit darlığı var ve bir diziyi hayata geçirmek için en az 10 bölüm finanse etmek gerekiyor. Yayıncıdan yapım bedeli ödemesi alana kadar yayını takiben ortalama 2-3 ay süre geçiyor. Bu süre zarfında tüm üretimin yapımcı tarafından finanse edilmesi gerekiyor ki çok yüksek rakamlardan söz ediyoruz. Bankalar ve finans dünyası yapım endüstrisine kaynak sağlama noktasında hâlâ isteksiz, zira Basel kriterleri sonrası kredilendirme süreçleri tamamen teminat odaklı ilerliyor. Finans kuruluşları, üretilen nihai ürün olan dizi ya da filmleri bir ekonomik değer olarak hâlâ görmüyor.

Yapımcılar için en büyük zorluklar

Her bir dizi setinde 150-300 arası çalışanımız var. Çalışanlarımızın ailelerini, tedarikçileri ve yan endüstrileri de dâhil edersek her bir dizi 1.500-2.000 kişilik bir ekosisteme hizmet ediyor. Yılda en az 100+ adet yeni yerli dizi (TV ve OTT) ve 300 adet sinema filmi üretimi olduğunu varsayarsak çok büyük bir katkıdan söz ettiğimizi anlayabiliriz. Hem yeni mezunlar hem de sektöre girmek isteyenler için fırsatlar sonsuz, zira üretim hiçbir zaman durmuyor. Kriz dönemlerinde dahi "eğlence" sektörünün bir alt kolu olan dizi ve film yapımı hiçbir zaman durmuyor. Burada set çalışanı noktasında yetişmiş eleman açığımız olduğunu rahatlıkla ifade edebilirim. Hâlâ setteki bazı pozisyonların görev tanımlamaları doğru yapılamıyor, görev tanımları yapılırken hatalı işe alımlar gerçekleştirilebiliyor. Hem yapımda hem de kreatif alanda çalışacak nitelikli insanlara ihtiyacımız var. Kreatif ekipler, senaristler, yazarlar, yönetmenler; özellikle farkı yaratan onlar. Yeni yeteneklere de her zaman kapımız açık.

Dizi sektöründe istihdam alanı nasıl gelişiyor?

Maliyetler 2023’e kıyasla 3,5-4 kat arttı. Yayıncıların reklam gelirleri ise aynı oranda artmadığı gibi reklam spotlarını doldurmakta da çok zorlanır hâle geldiler. Böyle bir ekosistemde yurt dışı satışlar hem yayıncı hem de yapımcı için tek kâr odağı noktası hâline geldi. Yurt dışı satışı olmayan bir prime time dizisinin para kazanması hemen hemen imkânsız. Yatırımcı profili de sektörel olarak çok yönlendirilebilir değil. Bu kadar büyük ve çoklu riski nasıl yönettiğimizi ve kâr etme olasılığının birçok dış etkene bağlı olduğu gerçeğini anlamakta zorlanıyorlar. ROI hesabı yaptıkları için ve bizim sektörde ROI hesabı göle maya çalmak gibi olduğu için açıkçası bir yatırımcı portföyünden de bahsetmek olası değil. Piyasadaki kurucu şirketlerin değişmemesi ve hep aynı şirketlerin liderliğinde üretimin devam etmesinin asıl sebebi de bu. Toplasanız 12-15 yapım şirketiyiz. Kısa ve orta vadede bu durumun değişeceğini düşünmüyorum.

Dijital platformlar geleneksel televizyona rakip mi?

Genel tabiriyle OTT mecraları geleneksel TV’ye rakip değil. Yurt dışı satış odaklı içeriğin ana mecrası her zaman geleneksel televizyon ve reklam veren de geleneksel TV’den asla vazgeçmiyor. Deloitte’un en son raporuna göre toplam medya harcamalarının yaklaşık yüzde 40’ı hâlâ ana akım televizyon merkezli. İddialı bir söylem gibi gelebilir ama yurt dışı satışlar olmasa ana akıma dizi içeriği üretimi yüzde 80 oranında düşer. Yani sektörü de ihracat ayakta tutuyor. TV’lerin reklamdan sonra en büyük gelir kalemi dizilerin yurt dışı satış payları. OTT de sektörün gelişmesi ve üretimin artması için çok önemli. Ekonomik dinamikleri bambaşka ama maalesef ekonomik büyüklük olarak çok tatmin edici noktada değil.

Sansür konusunda ne düşünüyorsunuz?

Sansür ve içerik düzenlemesi ifadelerini popülist ve abartılı buluyorum. Biz fiktif, gerçek olmayan bir hikâye üretiyoruz. Ekranda izlediğiniz dizi ya da film eğlencelik bir ürün sadece. Prensipte bakarsanız toplumu eğitme ya da öğretme gibi bir misyonu da yok. Ancak her yayıncı ya da düzenleyici idare kendi ilkeleri doğrultusunda sansür, yasak, kısıtlama uygulayabilir; buna itiraz edemeyiz. İlkeleri ve kuralları koyan onlar. Ancak biz yapımcılar yani üreticiler olarak konuya böyle bakamayız. Yayıncı bulamazsak üretilen içeriği ekonomik bir ürüne dönüştüremeyiz, dolayısıyla biz de yayıncı ve kural koyucunun ilke ve kurallarına göre üretim yapmak durumundayız.