Petrol Şirketlerinin Emisyonları Ölümcül Sıcaklara Yol Açıyor

Küresel petrol şirketlerinin karbon emisyonlarının, dünya genelindeki "ölümcül sıcak hava dalgalarıyla" doğrudan bağlantılı olabileceği belirlendi.

Nature dergisinde yayımlanan "Sıcak Hava Dalgalarının Sistematik Olarak Karbon Ana Emisyonlarına Bağlanması" başlıklı araştırmada, fosil yakıtların kullanılmadığı dönemdeki dünyaya ait istatistikler hava durumu arşiv verileri baz alınarak mevcut "ısınmış" dünya ile karşılaştırıldı.

Küresel ısınmaya yönelik önceki araştırmalar yüzlerce bireysel vakayı ilişkilendirirken, bu çalışmada "bir dizi vaka sistematik olarak" analiz edildi.

Araştırma, sıcak hava dalgalarının ortalama yoğunluğundaki artışın 2000-2009 döneminde 1,4 dereceye, 2020-2023 döneminde ise 2,2 dereceye yükseldiğini ortaya koydu.

Karbon emisyonların sıcaklıkları nasıl artırdığının ölçüldüğü araştırmada, emisyonların sıcaklıklara, bunların da ölümcül sıcak hava dalgalarına yol açma olasılığı incelendi.

Araştırma, iklim değişikliğinin, 2000-2023 yıllarında rapor edilen 213 sıcak hava dalgasını "daha olası ve daha yoğun hale getirdiğini" ortaya çıkardı.

Sıcak hava dalgalarının medyanının (orta değer) 2000-2009 döneminde yaklaşık 20 kat, 2010-2019 döneminde ise yaklaşık 200 kat daha olası hale geldiği saptandı.

Şirketlerin etkisi

Fosil yakıt ve çimento imalatçısı en büyük 180 şirketin, küresel yüzey sıcaklığıyla geçmiş sıcak hava dalgalarının olasılık ve şiddetine katkı düzeyi ölçüldü.

Araştırma, küresel bazda en büyük "14 şirketin her birinin tek başına yaydığı emisyonun" 50'den fazla sıcak hava dalgasına yol açabildiğini gösterdi.

ExxonMobil kaynaklı karbon kirliliğinin "ısıtılmayan bir dünyaya kıyasla" 51 sıcak hava dalgasının yaşanma olasılığını en az 10 bin kat artırdığı ortaya çıktı.

"Kirleticilerin" sorumlu tutulması

Raporda değerlendirmesine yer verilen İsviçre merkezli ETH Zürih Üniversitesinden Prof. Sonia Seneviratne, karbon emisyonlarının tespitinde raporun etkisine işaret etti. 

Seneviratne, "(Rapor) Emisyon kaynaklarını geriye doğru izleme ve nicel olarak belirleme ile potansiyel sorumluluğu saptamada çok faydalı olabilir." ifadesini kullandı.

Araştırmanın yazarı Dr. Yann Quilcaille de "İklim değişikliği, 213 sıcak hava dalgasının her birini daha olası ve daha yoğun hale getirdi ve durum zamanla kötüleşti." değerlendirmesinde bulundu. 

Guardian gazetesine konuşan Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi'nden Araştırma Direktörü Dr. Davide Faranda da araştırmayı "önemli ve yeni bir adım" olarak niteledi.

Faranda, "(Rapor) Emisyon kaynaklı bu felaketleri mümkün kılan şirketler arasındaki noktaları birleştiriyor. Bu köprü, kirleticileri sorumlu tutmak için yasal ve politik eylemler için bir temel taşı olabilir." ifadesini kullandı.

Bedel ödeme zamanı

Imperial College London'dan Dr. Friederike Otto, "Çalışmanın bulguları muhtemelen bu olayların gerçek ölçeğini küçümsüyor ve gerçek sonuçları muhtemelen çok daha büyük." dedi.

Almanya'daki Leipzig Üniversitesinden Dr. Karsten Haustein, "Bu çalışma, gelecekteki iklim davalarını desteklemek için kullanılabilecek bir ilerleme. Ayrıca, inkar ve bilim karşıtı söylemlerin iklim sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağını da hatırlatıyor." değerlendirmesini yaptı. 

Uluslararası düzeydeki "Make Polluters Pay" (Kirletenlere Bedel Ödetin) hareketinin sözcüsü Cassidy DiPaola, rapordaki bulguların "mahkeme düzeyinde" kanıt oluşturabileceğini belirterek şunları kaydetti:

"Artık belirli sıcak hava dalgalarını işaret edip 'Aramco şunu, ExxonMobil bunu yaptı' diyebiliyoruz. Tek başına emisyonları, normalde olmayacak sıcak hava dalgalarını tetiklediğinde, şirketlerin yönetim kurullarında alınan kararlar yüzünden ölen gerçek insanlardan, başarısız olan gerçek mahsullerden ve acı çeken gerçek topluluklardan bahsediyoruz. İşte mahkemelerin beklediği kanıt. Fatura vadesi geldi, bu kirleticilerin verdikleri zararın bedelini ödeme zamanı geldi."

Columbia Üniversitesi Sabin İklim Değişikliği Hukuku Merkezinden Prof. Michael Gerrard da "henüz hiçbir kirleticinin mahkemede hesap vermediğini ve zorlukların devam ettiğini" belirtti.

Araştırma doğrultusunda, iklim krizinin yol açtığı zararlardan sorumlu tutulabilecek petrol ve çimento şirketlerinin tazminat ödemek zorunda kalabileceği ifade ediliyor.

Küresel ısınma, sıcak hava dalgalarını dünya genelinde daha sık ve yoğun hale getirerek yılda en az 500 bin kişinin sıcaklık kaynaklı olarak ölmesine yol açıyor.